Onderzoeksrapport Mediawijs toont impact van afstandsonderwijs tijdens Covid19

In maart vorig jaar moesten alle scholen verplicht overschakelen op afstandsonderwijs. Scholen en leerkrachten deden enorme inspanningen om alle leerlingen mee te krijgen met de online lessen in tijden van corona. Uit een recente bevraging bij 156 scholen door het Vlaams kenniscentrum Mediawijs blijkt dat de noodgedwongen omschakeling naar afstandsleren tijdens de coronacrisis gezorgd heeft voor heel wat innovatie en vernieuwing in het onderwijs waarbij scholen met een voortraject in digitalisering een stapje voor hadden.

Het verplichte afstandsleren bleek een hefboom om nieuwe onderwijspraktijken uit te werken en te implementeren, maar had ook een belangrijke sociale keerzijde. Zo hadden heel wat scholen het moeilijk om kwetsbare leerlingen te bereiken.  

Scholen verdeelden laptops en omarmden ook het initiatief van de telecomoperatoren zoals Telenet om kwetsbare gezinnen gratis toegang te geven tot het internet. Telenet besliste in maart vorig jaar om aan scholen en sociale organisaties zoals OCMW’s, op aanvraag vouchers uit te delen waarmee kanszoekende jongeren die thuis geen internetverbinding hebben, toch zouden kunnen connecteren op het Telenet Wi-Free signaal. Dat signaal is beschikbaar op meer dan 1,5 miljoen locaties in Vlaanderen, Brussel en de Laars van Henegouwen. Via een logincode konden gezinnen surfen op de vrije bandbreedte van de buren of een publieke hotspot.  

Gratis toegang tot internet: goed initiatief

Uit het rapport van Mediawijs blijkt dat 82% van de bevraagde scholen het initiatief van de telecomoperatoren kende en het bovendien een goed idee vond. De scholen vroegen deze vouchers aan en verdeelden ze vervolgens zelf onder de leerlingen of hun ouders.

Vooral scholen met een hoge Onderwijs Kansarmoede-Indicator (OKI) deden beroep op het voucherprogramma. Van de scholen met een hoge OKI vroeg 55% internetvouchers aan, tegenover 23% van de scholen met een lage OKI.

Er was ook een verschil tussen de verschillende onderwijsniveaus. De secundaire scholen (67%) vroegen significant vaker vouchers aan dan scholen in het basisonderwijs (51%).

In het buitengewoon onderwijs deed 55% van de scholen een aanvraag. In ieder geval werden de internetvouchers door de meeste scholen erg gewaardeerd.

Een secundaire school uit Sint-Niklaas getuigt: “Onze grote opdracht was om iedereen online te krijgen. We hebben veel leerlingen uit een lagere socio-economische klasse. We deelden zo’n 20 à 30 internetvouchers uit. In enkele gevallen zijn we ook bij leerlingen thuis gaan installeren. Op die manier konden we alle leerlingen betrekken bij de online lessen, zonder dat er een klasgenoot uitviel.” (Mediawijs, Hoe pakten onze scholen het afstandsleren aan, p.9) 

In de periode maart-december 2020, ontving Telenet bijna 2.000 aanvragen voor internetvouchers van scholen en sociale organisaties in Vlaanderen, Brussel en de Laars van Henegouwen. Van de 3.445 Vlaamse scholen vroegen in totaal 1.218 scholen – zowat 35% van alle Vlaamse scholen - internetvouchers aan bij Telenet. Secundaire scholen maakten proportioneel vaker gebruik van het voucherprogramma: 63% tegenover 28% in het basisonderwijs. In het buitengewoon onderwijs (basis en secundair gecombineerd) vroeg 35% van de scholen de vouchers aan. Uit een diepgaandere analyse van het voucherprogramma blijkt dat vooral scholen en sociale organisaties uit de grootsteden Brussel, Antwerpen en Gent beroep deden op het programma.    

Niet alle vouchers geactiveerd

Het verspreiden en het verdelen van de vouchers is echter niet altijd een garantie dat ze ook effectief geactiveerd en gebruikt worden. Het rapport van Mediawijs legt die discrepantie bloot. Zo verdeelde Telenet in de periode maart-december 2020, 38.793 internetvouchers waarvan er 7.364 geactiveerd werden. Uit de Mediawijs-bevraging blijkt dat scholen niet alle ontvangen vouchers hebben uitgedeeld, maar dat er ook hindernissen zijn voor de jongeren of hun ouders bij het activeren van de vouchers. Dat gebeurde opnieuw vaker in scholen met een hoge OKI-score. Vermoedelijk ligt dus niet enkel de internettoegang, maar ook de digitale geletterdheid lager in de gezinnen die kampen met kansarmoede, zeggen de onderzoekers van Mediawijs.

Inzetten op kwetsbare gezinnen

Het afgelopen jaar werd duidelijk dat iedereen snel heeft moeten schakelen. Door de lockdown en het afstandsleren werd er een turbo gezet op heel wat technologische toepassingen en oplossingen, zoals de internetvouchers. Scholen hebben daar dankbaar gebruik van gemaakt en meer mensen dan ooit stapten mee op de digitale trein. Toch staat in het rapport van Mediawijs dat afstandsleren niet voor elke jongere de heilige graal is. En dat door een digitale kloof of het gebrek aan digitale vaardigheden de kansen van jongeren gefnuikt worden.

Het blijft cruciaal om structureel in te zetten op de digitale inclusie waarbij toegang tot digitale tools, en het versterken van de digitale vaardigheden en de mediawijsheid hand in hand gaan.

Toegang tot connectiviteit blijft een belangrijke sleutel om te kunnen deelnemen aan de digitale maatschappij en economie.

Tot eind juni biedt Telenet scholen en sociale organisaties de mogelijkheid om Wi-Free vouchers aan te vragen. Met een mogelijke derde golf van coronabesmettingen die op ons afkomt, kunnen de vouchers hun meerwaarde blijven bewijzen.

Maar als telecomoperator willen we ook op lange termijn inzetten op het verhogen van de digitale inclusie van sociaal zwakkere groepen. In oktober 2020 kondigde Telenet de ontwikkeling van een basis internetoplossing aan een vast tarief van 5€ per maand aan.

“We hebben de voorbije maanden hard gewerkt aan de opstart van een aanbod basisinternet voor kwetsbare groepen. Deze ‘Telenet Essential internet-oplossing’ werkt via het mobiele netwerk en wordt aangeboden via sociale organisaties. In februari starten we alvast de eerste proefprojecten op in Gent en Mechelen. Er lopen ook gesprekken in andere steden om het Telenet Essential Internet aan te bieden aan sociaal kwetsbare personen en gezinnen. Deze testprojecten moeten ons toelaten om het product beter af te stemmen op de concrete noden van de eindgebruikers. Het Telenet Essential Internet-programma is ook een eerste stap in een breder engagement rond digitale inclusie, met focus op toegang tot laptops en digitale vaardigheidstraining” zegt Ineke Rampart, Corporate Affairs Director bij Telenet. 

Over het onderzoek van Mediawijs

Het onderzoek van Mediawijs is gebaseerd op 156 enquêtes bij scholen uit de Nederlandstalige gemeenschap in het lager en secundair onderwijs, gespreid over alle netten en onderwijsvormen. 20 scholen namen de tijd om hun ervaringen met het afstandsonderwijs te delen in een uitgebreider interview. De bevraging liep in september en oktober 2020, en de interviews werden afgenomen in november en december 2020. Mediawijs voerde de survey uit in samenwerking met Telenet en met de steun van het Departement Onderwijs. De Vrije Universiteit Brussel nam de interviews op zich.

Meer informatie vindt u in het gedetailleerde onderzoeksrapport